Margrét Sverrisdóttir

 Flestir landsmenn fylgdust vel með fjölmiðlum fyrstu helgina í október, vegna válegra tíðinda af fjármálamörkuðum og efnahagskreppu.  Allir sáu sírennsli karla inn og út úr Ráðherrabústaðnum við Lækjargötu, þar sem lykilmenn samfélagsins réðu ráðum sínum.  En það var ekki bara þar sem karlar voru í yfirgnæfandi meirihluta, heldur í flestum spjallþáttum líka. 

Eftirfarandi dæmi segja sína sögu:

,,Logi í beinni"  ræddi á föstudagskvöldinu við þá Kristján Jóhannsson og Björgvin Halldórsson við undirleik hljómsveitar sem er eingöngu skipuð körlum.  Logi baðst reyndar afsökunar á því að engin kona væri í þættinum og sagðist vera að ,,drulla upp á bak". 

Hallgrímur Thorsteinsson stýrði þættinum ,,Í vikulokin" á Rás 1 á laugardagsmorninum.  Gestir hans voru þrír karlmenn, Lúðvík Bergvinsson, Ögmundur Jónasson  og Andrés Magnússon.  Hefði ekki einhver kona á landinu verið fær um að tjá sig um málin?

Á laugardagskvöldið var fyrsti þáttur nýs skemmtiþáttar Ríkissjónvarpsins, ,,Gott kvöld".  Þar var kona þáttarstjórnandi, Ragnhildur Steinunn, og er það sérstakt fagnaðarefni.  En hjá henni var Bubbi aðalgesturinn ásamt tveimur karlkyns aðdáendum hans og tveimur körlum sem hermdu eftir honum.  Hljómsveit þáttarins var eingöngu skipuð körlum, en tvær stúlkur sungu.  Um helgina sem nú er að líða voru bara karlar gestir, að frátöldum þremur dansmeyjum.

Á sunnudeginum 5. okt. var Silfur Egils og þar var ein kona gestur þáttarins.  Engin kona í fjölmennu pallborði við upphaf þáttar.  Hvers vegna ekki?  Var engin kona á landinu hæfari en t.d. blaðamaður sem hefur búið í áratug erlendis?  Og af hverju þurfti fulltrúi ungu kynslóðarinnar líka að vera karlmaður þegar konur eru í miklum meirihluta langskólagenginna á Íslandi? Reyndar kom önnur kona fram í þættinum; hin frábæra fréttakona María Sigrún Hilmarsdóttir - en varla réði Egill nokkru um það hvaða fréttamaður var á vakt við Ráðherrabústaðinn þennan dag.

Á sunnudagskvöld var þátturinn ,,Mannamál" á Stöð 2, undir stjórn Sigmundar Ernis.  Þar voru mættir þrír karlkyns formenn stjórnmálaflokka, einn karlkyns hagfræðingur og tveir karlkyns álitsgjafar.  Engin kona þar.

Sama kvöld ræddi Eva María Jónsdóttir við Ragnar Kjartansson listamann og Jón Ársæll við nafna sinn Ólafsson, athafnamann. 

Þátturinn ,,Singin Bee" var líka sýndur umrædda helgi.  Þáttastjórnandi karlkyns, hljómsveitin þó með eina söngkonu og fallegar stúlkur hafa það hlutverk að dilla sér á kynþokkafullan hátt með hverju lagi.

Þá er Spaugstofan ótalin, en það er kannski eins gott að þeir eru allir karlar, annars gætu þeir ekki gert grín að samfélaginu!

Ég náði ekki að fylgjast grannt með fjölmiðlum um þessa helgi en veit af reynslunni að þakka má fyrir hvert skipti sem konur fá að segja álit sitt á þjóðfélagsmálunum.  Þó hlustaði ég á Bylgjuna fyrir hádegi í dag (sunnudagur 12. okt) og þar voru eintómir karlkyns þáttastjórnendur að tala við karla.

Fjölmiðlar bera ríka ábyrgð á því hvernig mynd þeir gefa af samfélaginu.  Ég leyfi mér að fullyrða að það er hrein móðgun við konur hvernig þessu er háttað í dag.  Hlutur kvenna í fjölmiðlum er um 30 prósent á móti 70 prósenta hlut karla samkvæmt nýlegum rannsóknum.  Þessu verður að breyta á markvissan og meðvitaðan hátt og ég skora á fjölmiðla að gera betur. 

Íslenskar konur eru alls ekki svo óverðugar að þeirra rödd þurfi hvergi að heyrast, en það viðhorf innræta fjölmiðlar komandi kynslóðum með núverandi vinnulagi sínu.  Og ég skora á konur að mótmæla þessu kröftuglega.  Það er ærin ástæða til.

Margrét K. Sverrisdóttir, formaður Kvenréttindafélags Íslands.

 

 

Barátta minnihlutahópa í samfélaginu er barátta fyrir breyttu hugarfari.  Sú barátta krefst þess að minnihlutahópar fari gegn ríkjandi gildum og viðmiðum til að knýja á um breytingar.  Það kallar jafnan á harkaleg og neikvæð viðbrögð þeirra sem styðja ríkjandi gildi. 

Þegar þrotlaus barátta minnihlutahópa skilar árangri, hættir fólki til að taka það sem sjálfsögðum hlut vegna þess að loksins þegar að því kemur, hefur hugarfarið breyst og breytingarnar virðast því sjálfsagðar og eðlilegar.  Þá gleymist mjög oft að þakka þeim sem stóðu í baráttunni fyrir þann árangur sem náðst hefur.

 

Barátta samkynhneigðra

Samtökin ´78, félag lesbía og homma á Íslandi, fagnaði 30 ára afmæli með hátíð í Hafnarhúsinu sl. föstudag, á alþjóðlegum baráttudegi samkynhneigðra.  Ísland er í dag í fremstu röð varðandi réttindi samkynhneigðra. Þeir brimbrjótar, sem fóru fremstir í flokki í þeirri baráttu sem nú hefur borið svo ríkulegan ávöxt, eiga sannarlega heiður skilinn.  Gífurlegir fordómar ríktu almennt í garð samkynhneigðra þegar Hörður Torfason söngvari kom fyrstur „út úr skápnum" eins og það er kallað, og bauð fordómunum byrginn.  Það þurfti líka kjark til að setjast í stjórn Samtakanna ´78 fyrstu árin.  Margt af því sem nú þykja sjálfsögð mannréttindi, virtist gersamlega útilokað, til dæmis réttur samkynhneigðra til hjúskapar og ættleiðinga.  Gay Pride-ganga hinsegin fólks hefði líka verið óhugsandi þá vegna þess að flest samkynhneigt fólk lifði í felum og leyndi kynhneigð sinni.

 

Kvennabaráttan

Þátttaka kvenna í stjórnmálum hefur gegnum tíðina snúist að miklu leyti um baráttu gegn ríkjandi gildum. Á öllum tímum hefur verið gert lítið úr kvenréttindakonum og þær uppnefndar.  En þrýstingur kvennabaráttunnar hefur skilað því að konur hafa komist til áhrifa sem hefðu annars átt erfitt uppdráttar, þrátt fyrir óumdeilda hæfileika á sínu sviði.  Með þrotlausri baráttu fjölmargra kvenna um áratuga skeið jókst þrýstingur á stjórnmálaflokka að gefa konum tækifæri þótt sumir flokkar hafi brugðist seint við.  En jafnvel konur sem geta beinlínis þakkað kvennabaráttunni fyrir að vera í áhrifastöðu sem þær hefðu annars ekki komist í, gefa þessum kynsystrum sínum  langt nef og segja að konur komist áfram  „á eigin verðleikum".  Eins og sá árangur sem þó hefur náðst, sé sjálfsagður hlutur og brautin greið framundan.  Samt er svo margt óunnið, s.s. að jafna launamun kynjanna, en hann endurspeglar hróplegt óréttlæti.

 

Baráttan fyrir náttúruvernd

Barátta náttúruverndarsinna hefur orðið æ meira áberandi síðustu ár hér á landi.  Náttúruverndarsinnar fara gegn ríkjandi gildum með því að krefjast allsherjar hugarfarsbreytingar gagnvart náttúrunni.  Náttúruverndarfólk vill að ósnortin náttúra sé metin til fjár.  Það hefur aldrei verið gert, heldur einungis settir verðmiðar á „arðbærar framkvæmdir" í náttúrunni, með tilheyrandi náttúruspjöllum. 

Smám saman kemur árangur áratuga baráttu í ljós og nú liggur fyrir, samkvæmt nýrri könnun, að meirihluti landsmanna er andvígur frekari virkjunum fyrir stóriðju.

Náttúruverndarsinnar eru því mjög fjölmennur þrýstihópur hér á landi, en mætir samt miklum fordómum.  Þess vegna er svo dýrmætt að njóta þar liðsinnis fólks sem hlustað er á.  Allur heimurinn leggur við hlustir þegar Björk lýsir afstöðu sinni til náttúruverndar á Íslandi. En andstæðingar tala niður til hennar. Sem betur fer er Björk hvergi bangin við að synda á móti straumnum og hefur aldrei verið.  Það er ómetanlegt.

Höfum jafnan hugföst eftirfarandi vísuorð  Bjarna Thorarensens:

En þú, sem undan

ævistraumi

flýtur sofandi

að feigðarósi,

lastaðu ei laxinn,

sem leitar móti

straumi sterklega

og stiklar fossa.

Við vestanverðan Þorskafjörð er einstök náttúruperla, Teigsskógur. Skógurinn sá er á náttúruminjaskrá og verndargildi hans er óumdeilanlega miklu meira en annarra birkiskóga á Vestfjörðum. Þetta er víðáttumesti náttúrulegi birkiskógurinn á Vestfjörðum og mjög stór á landsvísu. Mannvirki eru sárafá og falla afar vel að landslagi og fornminjar eru nokkrar á svæðinu. Um er að ræða upprunalegan birkiskóg með afar fjölbreyttu gróðurfari og telja  sérfræðingar að skógurinn hafi nokkra sérstöðu í sýslunni og landshlutanum öllum hvað varðar tegundafjölda botngróðurs. Dýra- og fuglalíf er óvenju mikið enda er svæðið afskekkt  og náttúrufar fjölskrúðugt.

Síðustu ár hefur staðið nokkur styr um fyrirhugaða vegagerð um skóginn og sýnist sitt hverjum. Ég þekki af eigin raun hve slæmt ástand vega hefur verið í Barðastrandasýslu um árabil; ófærð á vetrum og varla fólksbílafært víða á sumrin vegna aurbleytu.  Um árabil hefur reyndar verið  brýn þörf á að stórbæta vegakerfið á Vestfjörðum öllum.  En það fór þó um mig þegar ákveðið var að leggja nýjan veg gegnum náttúruperluna Teigsskóg, því það er alls ekki sama hvernig að málum er staðið á því svæði.  Fyrirhugað vegastæði mun liggja eftir skóginum endilöngum og valda þar með stórspjöllum á þessum einstæða skógi svo og á náttúrunni allri.

Mótmæli náttúruverndarsamtaka

Skipulagsstofnun lagðist upphaflega gegn því að vegur yrði lagður um Teigsskóg, vegna þess að skógurinn væri á náttúruminjaskrá auk þess sem stofnunin taldi að vegur um skóginn hefði umtalsverð umhverfisáhrif. Vegagerð um skóginn samræmdist því illa lögum um náttúruvernd og gengi einnig í berhögg við stefnumörkun stjórnvalda um sjálfbæra þróun.  Þrátt fyrir það lagði fyrrverandi umhverfisráðherra, Jónína Bjartmarz, til að Vestfjarðavegur yrði lagður um Teigsskóg og sagði að sjónarmið varðandi umferðaröryggi hefðu ráðið mestu um þá ákvörðun sína.

Náttúruverndarsamtök og umhverfissinnar hafa mótmælt þessum áætlunum harðlega og eindregið óskað þess að Vestfjarðavegur verði fremur lagður í göng undir Hjallaháls og Gufudalsháls.  Sú leið væri albesti kosturinn með tilliti til náttúrunnar, styttingar leiðar og umferðaröryggis.  Hins vegar var sá kostur aldrei á borði umhverfisráðherra af því að hún var ekki skoðuð í mati á umhverfisáhrifum.  Þess vegna gat umhverfisráðherra ekki gert ráð fyrir göngunum í sínum úrskurði.

Sérfræðiálit

Eftirfarandi klausa er úr sérfræðiáliti Ásu L. Aradóttur vistfræðings um skóglendi í utanverðum Þorskafirði (Teigsskógi):

Birkiskógurinn við utanverðan Þorskafjörð eru með stærstu og heillegustu birkiskógum á Vestfjörðum (...).  Skógurinn er afar þéttur og mannvirki í honum eru lítt áberandi. Þá bendir allt til þess að skógurinn hafi náð sér vel eftir að dró úr beit á svæðinu og annarri nýtingu var aflétt af honum. Skógurinn er það þéttur að líklega er hann meira eða minna varinn fyrir beit og hefur hann yfirbragð nær ósnortins lands. Víðast nær skógurinn milli fjalls og fjöru og myndar ásamt fjörunni og hjöllunum landslagsheild, sem er einstök fyrir það hversu lítt áberandi mannvirki og áhrif nýtingar eru þar. Sem slíkur hefur Teigsskógur sérstöðu á Vestfjörðum og á landsvísu.

Enn einu sinni má spyrja:  Hvers virði er óspillt náttúra í landi sem vill efla ímynd sína sem land stórbrotinnar og fagurrar náttúru?  Vilja landsmenn eyðileggja skóg sem er á náttúruminjaskrá?  Eyðilegging á Teigsskógi og umhverfi hans yrðu óafturkræf náttúruspjöll, því slíkur skógur verður aldrei endurheimtur. Rösum ekki um ráð fram.

 

 

 

 

 

 

 

Ég gerði mér ferð vestur á firði sl. laugardag, 5. apríl, þegar Náttúruverndarsamtök Vestfjarða voru stofnuð að viðstöddum umhverfisráðherra Þórunni Sveinbjarnardóttur sem ávarpaði fundinn. Einnig voru með innlegg á fundinum Árni Finnsson formaður Náttúruverndarsamtaka Íslands og félagi minn Ómar Ragnarsson.  Um hundrað manns sóttu fundinn og var dagskrá öll hin vandaðasta.  Ólína Þorvarðardóttir stýrði fundinum styrkri hendi og auk þess að samþykkja lög samtakanna var eftirfarandi ályktun samþykkt:

Náttúruverndarsamtök Vestfjarða skora á stjórnvöld og forráðamenn sveitarstjórna á Vestfjörðum að standa vörð um vestfirska náttúru með hóflegri og skynsamlegri nýtingu náttúrugæða, rannsóknum á vistkerfi og verndun náttúruverðmæta. Tekið verði fyllsta tillit til náttúrufars, dýralífs, gróðurs og sjávarvistkerfa við stefnumótun og ákvarðanir um samgöngumannvirki, stóriðju, uppbyggingu í ferðaþjónustu og önnur umsvif sem áhrif hafa á umhverfi og landgæði.    Náttúruverndarsamtök Vestfjarða hvetja til þess að komið verði á virkri og víðtækri gagnasöfnun um náttúrufar, dýralíf, sjávarvistkerfi og gróður í samstarfi við rannsóknarstofnanir og fræðasetur á Vestfjörðum. Í þessu skyni verði veitt fé úr ríkissjóði til þess að stofna rannsóknastöðu í náttúru- og umhverfisfræðum. 

Náttúruverndarsamtök Vestfjarða kalla eftir samstarfi við stjórnvöld um verndun náttúru, umhverfisfræðslu, friðlýsingu merktra og fagurra staða, verndun minja og skynsamlega nýtingu náttúruauðlinda.